Ο όρος διαβητικό πόδι χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα πόδι που παρουσιάζει μια παθολογική κατάσταση (διαβητικό έλκος, λοίμωξη, νευροπαθητική οστεοαρθροπάθεια) που σχετίζεται με το σακχαρώδη διαβήτη. Το διαβητικό πόδι εκδηλώνεται μετά από αρκετά χρόνια αρρύθμιστου διαβήτη πιο συχνά σε διαβητικούς ασθενείς τύπου Ι (δηλαδή σε άτομα με που χρειάζονται ινσουλίνη).
Τι είναι το διαβητικό έλκος;
Το έλκος είναι μια πληγή που δημιουργείται σε μια περιοχή του δέρματος που έχει σπάσει. Τα περισσότερα έλκη εμφανίζονται στο κάτω μέρος των ποδιών. Όταν ένα υγιές άτομο κοπεί, το δέρμα του επουλώνεται γρήγορα. Ωστόσο, σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη το δέρμα δεν επουλώνεται τόσο καλά και είναι επιρρεπές στην ανάπτυξη έλκους. Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και μετά από έναν ήπιο τραυματισμό όπως το πάτημα μιας μικρής πέτρας με γυμνά πόδια. Το διαβητικό έλκος είναι ευάλωτο στις λοιμώξεις και μπορεί να γίνει πολύ σοβαρό.
Σε τι οφείλεται η προδιάθεση των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη στην ανάπτυξη διαβητικών ελκών;
Δύο είναι οι κυριότερες επιπλοκές που εμφανίζουν οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και ευθύνονται για την ανάπτυξη του διαβητικού έλκους:
- Περιφερική νευροπάθεια
Τα νεύρα λαμβάνουν μηνύματα που σχετίζονται με τον πόνο ή άλλα ερεθίσματα (όπως η αφή, η θερμοκρασία) που δέχεται το πόδι. Ακόμη και μια μικρή αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα με την πάροδο των ετών μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή κάποιων νεύρων του ποδιού. Αυτή η επιπλοκή ονομάζεται περιφερική νευροπάθεια και έχει σαν αποτέλεσμα την ελάττωση της αίσθητικότητας των ποδιών και τη μειωμένη ικανότητα του ατόμου να καταλάβει αν το πόδι του έχει υποστεί κάποια βλάβη. Αυτό σημαίνει ότι μικρές αμυχές ή μώλωπες μπορούν να περάσουν απαρατήρητοι και σιγά σιγά να επιδεινωθούν και να εξελιχθούν σε έλκη.
- Περιφερική αρτηριοπάθεια
Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης στένωσης στις αρτηρίες. Οι αρτηρίες εσωτερικά είναι λείες, αλλά λόγω της εναπόθεσης ασβεστίου, κυττάρων και ινώδους ιστού, το τοίχωμά τους μπορεί να γίνει πιο παχύ. Αυτές οι εναποθέσεις αποτελούν την αθηρωματική πλάκα. Εξαιτίας αυτής της συσσώρευσης προκαλείται στένωση ή απόφραξη των αρτηριών, με συνέπεια τη μείωση της ροής του αίματος σε διάφορα σημεία του σώματος. Οι αρτηρίες των ποδιών επηρεάζονται πολύ συχνά με αποτέλσμα την κακή κυκλοφορία του αίματος στα πόδια. Έτσι, λόγω της ελλιπούς αιμάτωσης το δέρμα δε μπορεί να επουλωθεί γρήγορα και ένα μικρό κόψιμο που παραμένει ανοιχτό μπορεί να εξελιχθεί σε έλκος.
Διαβητικό πόδι – Κλινική εικόνα
Ο ασθενής με διαβητικό πόδι μπορεί να παρατηρήσει ότι:
- Το πόδι του είναι πρησμένο
- Το δέρμα σπάει ή υπάρχει κάποια πληγή
- Το πόδι είναι πιο ζεστό
- Έχει αλλοιωθεί η μορφή ή έχει αλλάξει το χρώμα του
- Το πόδι έχει πιο έντονη μυρωδιά
- Υπάρχει κάποια φυσαλίδα ή κάλος
Όταν ένας διαβητικός ασθενής παρατηρήσει κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα είναι καλό να επισκεφτεί το γιατρό του. Η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι πολύ σημαντική.
Πότε κινδυνεύει να εμφανίσει διαβητικό έλκος ένας ασθενής;
Αν ο σακχαρώδης διαβήτης παραμένει αρρύθμιστος για πολλά χρόνια οι πιθανότητες να εμφανιστούν επιπλοκές είναι αυξημένες. Ενώ η κακή κυκλοφορία του αίματος στα πόδια αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα. Οι ασθενείς θα πρέπει να προσέχουν την υγιεινή των ποδιών τους και να επισκεπτόνται σε τακτά χρονικά διαστήματα το γιατρό τους για να γίνεται ο απαραίτητος έλεγχος.
Διαβητικό πόδι : Περιποίηση
Το διαβητικό πόδι μπορεί να προληφθεί με σωστή περιποίηση. Έρευνες έχουν δείξει ότι ασθενείς με διαβήτη που φροντίζουν τα πόδια τους και τα προστατεύουν από τραυματισμούς μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα να αναπτύξουν ένα διαβητικό έλκος. Η φροντίδα των ποδιών περιλαμβάνει:
· Σχολαστικό έλεγχο των ποδιών καθημερινά (και στα δάχτυλα) για τυχόν μελανιές, ερυθρότητα, κόψιμο κ.α. Όταν το ίδιο το άτομο δυσκολεύεται μπορεί να το κάνει ένα οικείο πρόσωπο.
· Καθημερινή καθαριότητα των ποδιών και προσεκτικό σκούπισμα.
· Χρήση ενυδατικής κρέμας για να διατηρείται η ελαστικότητα του δέρματος και να αποφεύγεται η δημιουργία ρωγμών.
· Προσεκτικό κόψιμο των νυχιών.
· Επιλογή των σωστών υποδημάτων (χαμηλό τακούνι, επαρκής χώρος στο μπροστινό μέρος, σωστό δέσιμο για αποφυγή μετακίνησης των ποδιών).
· Βάδιση με υποδήματα και όχι με γυμνά πόδια.
· Διακοπή καπνίσματος για τη μείωση καρδιακών και αγγειακών προβλημάτων που μπορεί να επηρεάσουν την κυκλοφορία του αίματος στα πόδια.
Πώς αντιμετωπίζεται το διαβητικό πόδι;
Η αντιμετώπιση των διαβητικών ελκών εξαρτάται από τη σοβαρότητα και την έκτασή τους. Ο γιατρός θα εκτιμήσει την κατάσταση του ασθενή με διαβητικό πόδι και θα προχωρήσει στην κατάλληλη θεραπεία. Στόχος είναι η άμεση επούλωση του έλκους. Με την κλινική εξέταση και το υπερηχογράφημα αρτηριών των κάτω άκρων ο γιατρός θα ελέγξει τη ροή του αίματος και την ύπαρξη ή μη περιφερικής αρτηριοπάθειας.
Όταν αποκλειστεί το ενδεχόμενο περιφερικής αρτηριοπάθειας η θεραπεία περιλαμβάνει τη λήψη αντιοβιοτικών φαρμάκων. Στην περίπτωση των επιφανειακών ελκών, η βλάβη καθαρίζεται χειρουργικά ή χρησιμοπούνται ειδικά επιθέματα. Μετά τον καθαρισμό ο ασθενής με διαβητικό πόδι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός διότι η περιοχή δεν πρέπει να δέχεται πιέσεις. Ο γιατρός παρακολουθεί την πορεία του ασθενή μια φορά την εβδομάδα.
Όταν το έλκος δεν έχει μολυνθεί χρησιμοποιούνται επιθέματα αργύρου τα οποία βοηθούν στην ταχύτερη επούλωση και αποτρέπουν τυχόν λοιμώξεις.
Σε περιπτώσεις που τα έλκη φτάνουν σε βαθύτερα σημεία του ποδιού, μετά τον χειρουργικό καθαρισμό, χορηγείται αντιβίωση ενδοφλέβια και ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο για παρακολούθηση και περαιτέρω εξετάσεις.
Όταν διαπιστωθεί πρόβλημα αρτηριοπάθειας, τότε είναι πολύ σημαντικό να αποκατασταθεί η κυκλοφορία του αίματος στο διαβητικό πόδι γιατί ο ασθενής αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο του ακρωτηριασμού. Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης, η αποκατάσταση μπορεί να γίνει με:
- χειρουργικές παρακάμψεις (με χρήση συνθετικού ή φλεβικού μοσχεύματος): σε αυτή την επέμβαση τοποθετείται ένα μόσχευμα στα σημεία πριν και μετά το αποφραγμένο κομμάτι και με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μία παράκαμψη μέσα από την οποία περνά το αίμα.
- ενδοαγγειακές τεχνικές (μπαλόνι, stent): κατά τη διάρκεια της επέμβασης πραγματοποιείται διάνοιξη των αποφραγμένων αρτηριών για να επανέλθει η κυκλοφορία του αίματος στο διαβητικό πόδι. Το γεγονός ότι πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι αν αναλογιστούμε πως η βιωσιμότητα του διαβητικού ποδιού επηρεάζεται άμεσα από τις πληγές.